Du lịch Nhật Bản bạn sẽ thấy miếng lươn nướng nóng hổi, bóng lên màu xì dầu, ăn cùng cơm hoặc sushi cơm cuộn luôn là món không thể thiếu vào những ngày nóng nhất ở Nhật.
Unagi trong tiếng Nhật nghĩa là lươn, chúng sinh ở biển, sau đó di trú đến sông, suối và các đầm lầy, kênh rạch. Nhiều vùng đảo Nhật Bản nổi tiếng với lươn Unagi và trở thành những vùng sản xuất lươn nổi tiếng. Người Nhật ăn lươn quanh năm nhưng thời điểm lươn ngon và được tiêu thụ nhiều nhất là mùa hè ở hầu hết thành phố lớn.
Lươn là món được phát hiện và phổ biến một cách tình cờ vào thời Edo (1603 – 1868). Một chủ quán lươn đang làm ăn đi xuống đã xin ý kiến của một nhà khoa học lỗi lạc Hiraga Gennai (1728 – 1780). Gennai nói rằng việc ăn những thực phẩm có chữ “U” trong ngày Doyo ushi no hi (theo quan niệm người Nhật là ngày nóng nhất trong năm), sẽ có thể chống lại sự khắc nghiệt của mùa hè. Ông khuyên người chủ cửa hàng hãy dán câu “Hôm nay là ngày Doyo no hi” trước cửa hiệu.
Quả thực sau đó hoạt động kinh doanh của quán trở nên thịnh vượng và phát đạt hơn bao giờ hết. Tiếng tăm của họ lan rộng khắp nơi khiến cho các quán ăn khác cũng bắt chước. Tập quán ăn lươn trong ngày “Ushi no hi” hàng năm ra đời từ đó.
Thực sự lươn là một món ăn tốt cho sức khỏe, giúp con người tìm lại sự thèm ăn vào mùa hè nóng lực. Về sau các nhà khoa học tìm hiểu ra các chất giúp tăng cường thể lực như protein, vitamin như A, B1, B2, D, E trong lươn vì thế món này đã trở thành thứ không thể thiếu trong mùa hè ở Nhật.
Theo các câu chuyện dân gian Nhật, nếu bạn ăn lươn vào ngày “Ushi no hi” bạn sẽ khỏe mạnh, dẻo dai hơn trong cả năm. Chính vì vậy người Nhật dành cả một ngày giữa mùa hè để ăn lươn và ngày đó gọi là “Doyo ushi no hi” (Ngày hội ăn lươn). Thời gian này hàng năm, người Nhật đổ xô tới các cửa hàng, quán ăn ở khắp Tokyo, Osaka, Kyoto để mua lươn trước khi hết hàng. Tùy từng năm mà có thể có một hoặc hai ngày Doyo ushi no hi trong một năm. Năm nay, ngày hội ăn lươn rơi vào ngày 20/7 và 1/8.
Ở Nhật, món ăn làm từ lươn phổ biến và được ưa chuộng nhất là kabayaki (lươn nướng). Con lươn được làm sạch, tách đôi, bỏ xương, xiên que tre và tẩm xì dầu ngọt rồi nướng trên than củi. Với cách chế biến này, lớp mỡ lươn sẽ được loại bỏ nhưng lớp thịt bên trong vẫn đủ ẩm, lớp da giòn thơm. Sau khi nướng xong thì rút xiên khỏi miếng lươn đặt lên trên bát cơm, hộp cơm như bento cùng với một số rau củ muối và canh hoặc ăn với sushi cơm cuộn.
Một kiểu lươn nướng khác là shiroyaki, vẫn nướng trên than củi nhưng không tẩm loại sốt nào cả. Nướng chín xong lươn có thể bày ra thưởng thức luôn với wasabi hoặc xì dầu Nhật.
Trong suốt mùa hè, thời điểm các hàng quán bán lươn đông khách nhất thì trong bếp của họ luôn có một con lươn lớn cùng nhiều loại hải sản tươi sống, còn các quán nhậu Izakaya cũng trữ một xô lươn sống để làm cho khách thưởng thức. Khi bạn gọi đồ, họ có thể bắt tay vào chuẩn bị món ăn và nướng lươn ngay trước mặt thực khách.
